Noun Cases
Lehçe isimlerin yedi hali vardır: mianownik, dopełniacz, celownik, biernik, narzędnik, celownik, wołacz.
Bunlar aynı ismin çeşitli biçimleridir ve bir cümledeki kelimelerin sırasını esnek bir şekilde değiştirmemizi mümkün kılar, örn.
Piotr kocha Kasię. = Kasię Piotr kocha. = Kasię kocha Piotr. = Kocha Piotr Kasię. = Kocha Kasię Piotr.
Bu varyasyonların hepsi aynı anlama gelir: “Peter Kate'i seviyor”.
Mianownik (Yalın Hal)
Yalın hal, Lehçe'de bir ismin sözlükte bulabileceğiniz temel biçimidir. “Kto? co?” (kim? ne?) sorularına cevap verir. Bu, cümlenin öznesi için kullandığımız biçimdir.
Örnekler:
- Co to jest? To mój nowy telefon
- Kto to jest? To bardzo znany aktor.
- Co jest dobre? Owoce są dobre.
- Kto kupił ten prezent? Moja babcia kupiła ten prezent.
Tekil durumda yalın hal için tipik sonekler, isimlerin cinsiyetleri ile ilgili bölümde zaten anlatılmıştı. Aşağıda çok kısa bir özet bulabilirsiniz. İkinci tablo eril şahıs olmayan, dişil ve cinssiz isimler için çoğul yalın hal sonekleri sunar ve son tablo da çoğul eril şahıs isimlerini gösterir.
| Yalın hal tekil isimler | |||
|---|---|---|---|
| Erkek | Kadın | Cinssiz | |
| Tipik sonekler | -ünsüz -a * |
-a -i -ünsüz * |
-o -e -ę -um |
| Örnekler | kot lekarz kolega |
trawa kelnerka pani krew mysz |
wino słońce źrebię centrum |
| Yalın hal çoğul isimler | ||||
|---|---|---|---|---|
| Erkek | Kadın | Cinssiz | ||
| Şahıs | Şahıs olmayan | |||
| Tipik sonekler | Eril şahıs sonekleri bir sonraki tabloda sunulmuştur | -y -i (k, g 'den sonra) -e (sz, cz, dz, dż, ż, rz, ś, ć, dź, ź, ń, c, l, j 'den sonra) |
-a | |
| Örnekler | kot - koty ołówek - ołówki kosz - kosze |
ryba - ryby paka - paki pomarańcza - pomarańcze lekcja - lekcje |
jabłko - jabłka okno - okna piwo - piwa |
|
| Yalın hal çoğul eril şahıs isimleri | ||||
|---|---|---|---|---|
| Tipik sonekler | -i (“b, d, f, ch, ł, m, n, p, s, t, w, z” den sonra tekil biçimde) | -y (“k, g, r” den sonra tekil biçimde) | -e (“sz, cz, dz, dż, ż, rz, ś, ć, dź, ź, ń, l, j” den sonra tekil biçimde) | -owie (ünvanlar, 1 heceli milliyet, aile üyeleri) |
| Alternatifler | t>ci d>dzi ch>si sta>ści |
k>c g>dzy r>rzy ec>cy ca>cy |
anin >anie | |
| Örnekler | student - studenci sąsiad - sąsiedzi Włoch - Włosi statysta - statyści |
Polak - Polacy kardiolog - kardiolodzy dyrektor - dyrektorzy chłopiec - chłopcy kierowca - kierowcy |
nauczyciel - nauczyciele lekarz - lekarze mieszczanin - mieszczanie |
profesor - profesorowie Belg - Belgowie Fin - Finowie syn - synowie wuj - wujowie |
Dopełniacz (İyelik)
İyelik genellikle sahiplik ve aidiyet hakkında konuşmak için kullanılır. Ancak bu tek kullanım şekli değildir, diğer bazıları aşağıdaki gibidir:
- olumlu bir cümlede ismin -i hali kullanıldığında, olumsuzlamada iyelik kullanırız, örn. Lubię kawę. > Nie lubię kawy.
- belirli fiilleri takiben, örn. szukać > Szukam telefonu.
- bazı edatlardan sonra, örn. od > Dostałem prezent od brata.
- miktar ifade etmek için, örn. dużo > Tam jest dużo ludzi.
- rakamlardan sonra, 2,3,4 ile bitenler hariç, örn. pięć piw, trzydzieści książek.
“Kogo? czego?” iyelik cevapları ve örneklerle birlikte tipik sonekler aşağıdaki tablolarda sunulmuştur:
| İyelik tekil isimler | ||||
|---|---|---|---|---|
| Erkek | Kadın | Cinssiz | ||
| Canlı | Cansız | |||
| Tipik sonekler | -a | -a -u |
-y -i (k, g den sonra) |
-a |
| Örnekler | brata | chleba dżemu |
zupy szynki |
mleka |
| İyelik çoğul isimler | |||
|---|---|---|---|
| Erkek | Kadın | Cinssiz | |
| Tipik sonekler | -ów -y (sz, cz, dz, dż, ż, rz, c 'den sonra) -i (ś, ć, ź, dź, ń, l, j 'den sonra) |
-ø | |
| Örnekler | kotów deszczy liści |
lekarek kaw |
piw win |
Celownik (İsmin -e hali)
İsmin -e halinin kullanımı, İngilizce 'to' edatına ve bir şeyi birine verme, sunma veya hizmet etme kavramına benzetilebilir. Genel olarak aşağıdaki gibi kullanılır:
- gibi fiillerden sonra: dawać, pomagać, pokazać, przebaczyć
- bazı edatlardan sonra, örn. dzięki, wbrew
- bazı sıfatlardan sonra, örn. wierny
- kişisel olmayan ifadede, örn. zimno mi, gorąco mu
İsmin -e hali cevaplar “komu? czemu?” ve aşağıda örnekleriyle tipik sonekleri bulabilirsiniz:
| İsmin -e hali tekil isimler | |||
|---|---|---|---|
| Erkek | Kadın | Cinssiz | |
| Tipik sonekler | -owi -u (genellikle tek heceli isimler) | -e -i -y |
-u |
| Örnekler | Adam - Adamowi brat - bratu kot - kotu |
mama - mamie Kasia - Kasi róża - róży |
dziecko - dziecku mleko - mleku |
| Açıklamalar | Dişil ismin -e hali tekil isim biçimi, isim hali biçimiyle aynıdır ve daha sonra daha ayrıntılı bir şekilde ele alınacaktır. | ||
| İsmin -e hali çoğul isimler | |||
|---|---|---|---|
| Erkek | Kadın | Cinssiz | |
| Tipik sonekler | -om | ||
| Örnekler | syn - synom | koleżanka - koleżankom | dziecko - dzieciom |
Biernik (İsmin -i hali)
İsmin -i hali “kogo? co?” sorularının cevabını verir ve çoğunlukla geçişli fiillerle kullanılır. Bu, böyle bir cümleyi edilgen yapılı bir cümleye dönüştürebileceğimiz anlamına gelir.
Normalde aşağıdaki gibi kullanılır:
- gibi fiillerden sonra: mieć, lubić, kochać, lubić, czytać, jeść, pić, woleć, pisać, eg. Lubię kawę. Ancak, daha önce de belirtildiği gibi, cümle olumsuzlanırsa, ismin -i hali iyelik hale dönüşür, örn. Nie lubię kawy.
- bazı edatlardan sonra, örn. na (hareket fiilleriyle), przez.
- sadece fiziksel durumu anlatan 3. tekil şahısta kullanılan bazı fiillerden sonra, örn. Boli mnie głowa.
| İsmin -i hali tekil isimler | ||||
|---|---|---|---|---|
| Erkek | Kadın | Cinssiz | ||
| Canlı | Cansız | |||
| Tipik sonekler | -a | -ø = yalın hal | -ę | -o -e -ę -um = yalın hal |
| Örnekler | syn - syna tygrys - tygrysa |
czas - czas stół - stół |
dziewczyna - dziewczynę firanka - firankę |
dziecko - dziecko słońce - słońce cielę - cielę centrum - centrum |
| İsmin -i hali cansız eril tekil ismin biçimi yalın hal biçimiyle aynıdır | İsmin -i hali cinssiz tekil ismin biçimi yalın hal biçimiyle aynıdır. | |||
| İsmin -i hali çoğul isimler | ||||
|---|---|---|---|---|
| Erkek | Kadın | Cinssiz | ||
| Canlı | Cansız | |||
| Tipik sonekler | -ów -y |
-y -i (k, g 'den sonra) -e(sz, cz, dz, dż, ż, rz, ś, ć, dź, ź, ń, c, l, j 'den sonra) |
-a | |
| Örnekler | pan - panów lekarz - lekarzy |
kot - koty dzik - dziki kiść - kiście |
kawa - kawy paka - paki pani - panie |
masło - masła mieszkanie - mieszkania cielę - cielę muzeum - muzea |
| İyelik çoğul biçimiyle aynı biçim | İsmin -i hali cinssiz tekil ismin biçimi yalın hal biçimiyle aynıdır. | |||
Narzędnik (Vasıta Eki)
Vasıta eki hali “kim? czym?” sorularına cevap verir ve çeşitli uygulamaları vardır:
- aile ilişkileri, milliyet ve meslekler hakkında konuşmak için (genellikle 'być' fiilinden sonra), örn. Jestem Amerykaninem. On jest nauczycielem. Ona jest moją siostrą.
- 'z' (ile) edatından sonra, örn. z kolegą, ze mną, z frytkami.
- hangi aracı veya enstrümanı kullandığınızı söylemek için, örn. Piszę długopisem.
- gibi fiillerden sonra: interesować się, zostać, okazać się, örn. Interesuję się sportem. Chcę zostać lekarzem.
- bazı edatlardan sonra, örn. nad, przed między.
| Vasıta eki tekil isimler | |||
|---|---|---|---|
| Erkek | Kadın | Cinssiz | |
| Tipik sonekler | -em | -ą | -em |
| Örnekler | nauczyciel - nauczycielem brat - bratem |
mama - mamą koleżanka - koleżanką Polka - Polką |
dziecko - dzieckiem miasto - miastem |
| Vasıta eki çoğul isimler | |||
|---|---|---|---|
| Erkek | Kadın | Cinssiz | |
| Tipik sonekler | -ami | ||
| Örnekler | nauczyciel - nauczycielami syn - synami |
mama - mamami koleżanka - koleżankami Polka - Polkami |
krzesło - krzesłami miasto - miastami |
Miejscownik (İsim Hali)
İsim hali “(o) kim? (o) czym?” sorularına cevap verir ve 'przy' (sadece isim haliyle) edatından sonra ve 'na, po, o, w' edatlarından sonra (hareket fiillerinden sonra ismin -i halinden sonra da kullanılırlar) kullanılır.
| İsim hali tekil isimler | |||
|---|---|---|---|
| Erkek | Kadın | Cinssiz | |
| Tipik sonekler | -e -u |
-e -y -i |
-e -u |
| Nominatif tekil kök in ile biter: | Alternatifler | ||
| b, f, m, n, p, s, w, z Tüm cinsiyetlerde değişimler: t>c d>dz |
-ie | -ie | -ie |
| chleb - chlebie tata - tacie basen - basenie szef - szefie obiad - obiedzie |
choroba - chorobie mama - mamie kobieta - kobiecie szafa - szafie klasa - klasie woda - wodzie |
kino - kinie okno - oknie |
|
| Tüm cinsiyetlerde değişimler: r>rz ł>l |
-u | -e | -u |
| Dişil isimlerde değişimler:k>c g>dz ch>sz |
|||
| dach - dachu rak - raku |
paka - pace droga - drodze mucha - musze blacha - blasze macocha - macosze książka - książce Polska - Polsce Praga - Pradze podłoga - podłodze |
łyko - łyku | |
| c, dz, sz, rz, ż, cz | -u | -y | -u |
| lekarz - lekarzu wąż - wężu rydz - rydzu |
mysz - myszy | lico - licu | |
| l, j, ś, ć, ź, dź, ń | -u | -i | -u |
| 0 | 0 | 0 | 0 |
| pal - palu paź - paziu |
dal - dali kiść - kiści |
picie - piciu | |
| 0 | 0 | 0 | 0 |
| İsim hali çoğul isimler | |||
|---|---|---|---|
| Erkek | Kadın | Cinssiz | |
| Tipik sonekler | -ach | ||
| Örnekler | nauczyciel - nauczycielach syn - synach |
mama - mamach koleżanka - koleżankach Polka - Polkach |
krzesło - krzesłach miasto - miastach |
Wołacz (Seslenme)
Seslenme sadece insanlara ve muhtemelen hayvanlara hitap etmek için kullanılır, örn. Kasiu, podejdź tu.
| Seslenme tekil isimler | |||
|---|---|---|---|
| Erkek | Kadın | Cinssiz | |
| Tipik sonekler | -e -u |
-o -u (küçültme formlarında) |
-o -e -ę -um |
| Biçimler çoğunlukla isim hali biçimlerle aynıdır | Sonu -i ile biten isimler değişmez | Biçim, yalın hal biçimle aynıdır | |
| pan - panie nauczyciel - nauczycielu c>cz ojciec - ojcze chłopiec - chłopcze Marek - Marku |
kobieta - kobieto koleżanka - koleżanko pani - pani ciocia - ciociu Kasia - Kasiu |
dziecko - dziecko | |
| Seslenme çoğul isimler | |||
|---|---|---|---|
| Erkek | Kadın | Cinssiz | |
| Biçimler yalın hal biçimlerle aynıdır | |||
| Örnekler | rodzic - rodzice pan - panowie |
pani - panie dziewczyna - dziewczyny |
dziecko - dzieci |